De onzekerheid van het nieuw pensioenstelsel 2020

Er is nieuws over ons pensioenstelsel. Wijzigingen waren al een tijdje in de maak, maar op 12 juni was de uitwerking van het nieuwe pensioenakkoord afgerond. Daarmee is een stukje onzekerheid weggenomen, of toch niet? De uitwerkingen ervan zijn nog niet openbaar gemaakt. Het is dus nog even afwachten wat er gaat komen, maar er zijn al wel wat dingen uitgelekt of in grote lijnen bekend gemaakt. Daarnaast gaan vakbonden nog met de achterban in gesprek. Ook moet het “akkoord” nog langs de ministerraad, tweede kamer en eerste kamer. Er blijft dus nog veel onzekerheid…

Het nieuwe stelsel wordt naar verluid in 2026 in werking gesteld. Ook wordt een vast pensioenbedrag losgelaten. Er wordt niet langer door pensioenfondsen een harde belofte gemaakt over de hoogte van het pensioen bij het bereiken van de AOW leeftijd.

Oude pensioenstelsel niet goed voor millennials

Eerder dit jaar schreef ik al een artikel over het oude pensioenstelsel en wat dit betekende voor millennials. Dit artikel zorgde voor veel ophef, en ook wat nare reacties. Zoals het pensioenlandschap eruit zag was namelijk niet positief voor de generatie geboren tussen 1985 – 2000 (en jonger). Dekkingsgraden van pensioenfondsen gaan al een tijdje naar beneden en er staat een enorme golf met gepensioneerden aan te komen. Wat blijft er dan nog over voor de jongere generaties die ook pensioenpremies betalen?

Waarom het pensioenstelsel moest worden aangepakt

Het huidige pensioenstelsel is erg gericht op de loyaliteit van werknemers aan het bedrijf waar ze werkzaam zijn. Je begint bij een bedrijf te werken en blijft daar vervolgens voor je gehele werkzame leven werkzaam (misschien 1 a 2 keer van werkgever wisselen). Dat is tegenwoordig niet langer meer de norm, jongere generaties wisselen vaker van baan (het gevoel dat als je ergens 5 jaar werkt, het wel weer eens tijd is voor iets nieuws). Wanneer je bij deze wisseling van werkgever ook te maken krijgt met een nieuw pensioenfonds, zorgt dit voor problemen.

Je hebt als jonge deelnemer een gelijk deel per maand ingelegd, maar het geld heeft langer de tijd om te renderen. Aangezien pensioenfondsen nu een bepaald bedrag bij pensionering garanderen, betalen jongere deelnemers dus mee aan het pensioen van oudere deelnemers (ook wel “doorsnee systematiek” genoemd). De inleg van jongere deelnemers rendeert namelijk over een langere tijd dan de inleg van een oudere deelnemer. Toch komt in het huidige stelsel het gemiddelde rendement bij het pensioenbedrag op. Daar hebben oudere deelnemers baat bij, maar jongere deelnemers dus niet.

De veranderingen in het nieuwe pensioenstelsel 2020

Het pensioenstelsel, en daarmee doel ik dan op het pensioen opbouwen (dus niet de AOW en lijfrentes), gaat compleet op de schop. De rekenrente en dekkingsgraden zullen in geheel vervallen. De beloftes van pensioenfondsen over de hoogte van het pensioen zullen niet langer worden gemaakt maar de hoogte zal per jaar fluctueren op basis van het rendement dat gemaakt wordt. Persoonlijke pensioen potjes met een reservepot om schommelingen uit te kunnen smeren of toch een collectief? Wel blijven verzekeringen voor arbeidsongeschiktheid en overlijden in collectief verband bestaan. Ook kan men nu kiezen voor een eenmalige vrijval aan het begin van het pensioen.

Geen beloftes over hoogte pensioen

Een van de grootste veranderingen is het niet langer houvast hebben aan de hoogte van je uiteindelijke pensioen. Dit is ook lastig te realiseren wanneer de hoogte elk jaar weer veranderd doordat rendementen ook fluctueren. Deze verandering hangt samen met het hebben van persoonlijke pensioen potjes. Wanneer er door pensioenfondsen nog steeds een belofte gemaakt zou moeten worden over de hoogte van het pensioen, betekend dit dat ze meer geld in een reservepot moeten aanhouden om toekomstige schommelingen te corrigeren. Dit geld kan vervolgens niet belegd worden (wel in de vorm van laag risico beleggingen zoals obligaties). Dat willen we natuurlijk niet, want dit zou minder rendement en dus minder pensioen op de lange termijn betekenen.

Het wordt lastig plannen voor de lange termijn. Waar moet je rekening mee houden? Hoe groot moet je appeltje voor de dorst zijn tegen de tijd dat je met pensioen gaat? Moet je schrappen in uitgaven of kun je wat meer uitgeven? Die flexibiliteit is er niet altijd..

Persoonlijke pensioen potjes

Met de veranderingen welke in 2026 in zouden moeten gaan, wordt gesproken over “persoonlijke pensioenrekeningen”, wat zou betekenen dat je een eigen potje hebt voor je pensioen. Denk aan een pensioenrekening bij DeGiro waarbij het geld (wat je in dit geval weliswaar zelf belegd) ook daadwerkelijk aan jou als persoon gekoppeld is. Hier ben ik wel groot voorstander van! Zo blijft mijn rendement ook daadwerkelijk voor mijn pensioen. Dit is tevens een manier om aan te geven dat de hoogte van je pensioen ook daadwerkelijk samenhangt met jou inleg en het rendement wat daarop is behaald, niet van het geheel wat is ingelegd.

Wel zou ik dan graag willen zien wat de waarde van deze pot is, niet welk pensioen het me zou gaan geven bij pensionering. De waarde is namelijk transparanter en geeft meer informatie over het rendement dat op mijn pensioenpot is behaald en hoeveel ik dat jaar heb ingelegd. Als daarnaast dan nog een getal wordt getoond met een schatting van de pensioenuitkering tijdens pensionering op basis van de huidige waarde van mijn pensioenpot is dat een extra bonus.

Reservepot om schommelingen in rendement te minimaliseren

Tevens wordt er gesproken over een reservepot. In de goede jaren waarin veel rendement wordt behaald, zou dan een gedeelte van dit rendement worden afgeroomd, zodat dit kan worden gebruikt om in mindere jaren het pensioen aan te vullen. Dit zou dan weer gebeuren op collectief niveau en niet op persoonlijk niveau. De details hiervan zijn nog niet bekend, daar ben ik wel benieuwd naar.

Op zich hoeft er van mij namelijk geen reservepot te zijn. Dit neemt geld weg wat verder kan worden belegd en dus rendement kan maken. Daarnaast is er nog niet veel duidelijk over de verdeling van de reservepot. Als er 10% rendement wordt afgeroomd, zeg €150 in jaar X, blijft deze €150 dan aan mijn pensioenpot verbonden of komt dit weer op de grote hoop? Als het aan mijn pensioenpot blijft verbonden, waarom dan in een reservepot plaatsen terwijl het ook gewoon belegd kan worden?

Het klinkt als een veilig mechanisme, en dat is waarschijnlijk dan ook de functie ervan. Vertrouwen geven aan de deelnemers van het pensioenfonds. Zelf zie ik het financiële nut er niet van in. Zeker niet als het afgeroomde rendement op de grote hoop beland. Ik zou dan meer voorstander zijn van het aanpassen van de beleggingsmix: van risicovoller in de jonge jaren naar conservatiever (meer obligaties) wanneer de pensioenleeftijd nadert. Dit doet eigenlijk hetzelfde, zonder weer geld te onttrekken uit een persoonlijk pensioenpotje. Op deze manier heb je in je jonge jaren misschien schommelingen van +25% en – 40% met een gemiddeld rendement van +/- 7 – 9 %, maar nemen deze schommelingen af naarmate je ouder wordt (naar zeg, +10% en -15%) en daarmee neemt het rendement ook af.

Eenmalige vrijval aan het begin van je pensioen

In het nieuwe voorstel is er ruimte om bij het ingaan van je pensioen maximaal 10% van het totale pensioenbedrag in 1 keer op te nemen. Dit geldt voor het opgebouwde pensioen bij pensioenfondsen en zou tevens gaan gelden voor zelfstandig opgebouwd pensioen via lijfrentes, levensverzekeringen of koopsommen. Hoe dit belastingtechnisch in elkaar zou zitten, is nog niet duidelijk (of in ieder geval nog niet naar buiten gebracht). De manier waarop dit nu gepresenteerd wordt geeft de verwachting dat hier gunstige belastingvoorwaarden aan zouden hangen, maar dat is nog maar de vraag.

Het opnemen van maximaal 10% van je pensioenpot aan het begin van je pensioen heeft natuurlijk wel gevolgen voor de hoogte van je pensioenuitkering. Aangezien er nu minder geld in de pot zit, wordt de maandelijkse pensioenuitkering lager. Wanneer gekozen wordt om dit geld goed te gebruiken (zelf beleggen, huis aflossen, of andere investeringen) kan deze eenmalige vrijval natuurlijk ook zorgen voor meer financiële ruimte tijdens je pensioen.

Zelf zou ik deze eenmalige vrijval van 10% wel willen benutten. Bij het aankopen van een pensioenuitkering door het pensioenfonds wordt dit meestal gedaan in de vorm van een levenslang pensioen (geen definitieve tijdsperiode waarop de pensioenuitkeringen ophouden). Mocht je dan na een paar jaar overlijden dan vervalt het geld aan het pensioenfonds of een verzekeraar. Door de eenmalige vrijval te benutten ben je er zeker van dat 10% van het voor & door jou opgebouwde pensioengeld ook daadwerkelijk bij jou (en als je het goed besteed, je nabestaanden) terecht komt.

De onzekerheid over de onderverdeling bij overgang naar nieuw pensioenstelsel

Het afschaffen van de doorsnee systematiek zou leiden tot een eenmalig gat van miljarden in de pensioenopbouw van werknemers boven de 35, of in ieder geval, dat is in de media te lezen over het nieuwe pensioenakkoord. Dit heeft er alles mee te maken hoe de onderverdeling gaat plaatsvinden van de huidige collectieve pensioenpot naar persoonlijke pensioenpotten. Dit is een van de punten die nog verder uitgewerkt moet gaan worden en waar nog wel eens veel ophef over kan komen. Hier komen de belangen van verschillende leeftijdsgroepen pas goed naar voren.

Jongere werknemers willen natuurlijk zien dat hetgeen ze de afgelopen jaren hebben ingelegd en het daarover behaalde rendement ook wordt gealloceerd aan de eigen pensioenpot. Voor oudere werknemers (de werknemers boven de 35 bedoel ik hier dan mee… en die zijn eigenlijk nog niet zo oud…), is dit vaak minder inzichtelijk. Daarnaast komt voor hun het pensioen steeds dichterbij, wat inhoudt dat er minder rendement gemaakt gaat worden over toekomstige inleg (aangezien de beleggingshorizon minder groot is), en zal het huidige geld minder risicovol worden belegd om een bepaalde hoogte van het pensioen veilig te kunnen stellen.

Deze onderverdeling is nog een grote hobbel op de weg (eigenlijk meer een ravijn midden in de weg), naar het nieuwe pensioenstelsel. Gaat Den Haag eenmalig extra geld bijleggen? Of wordt de verdeling scheef? Hoe dan ook, er gaat een groep mensen niet blij zijn met de uitwerking.

Hoe hebben deze veranderingen impact op huidige gepensioneerden?

Ook is niet duidelijk hoe deze veranderingen impact gaan hebben op de huidige gepensioneerden. Mijn verwachting is dat hun pensioenen hetzelfde blijven, maar dat inflatiecorrecties lastig gaan worden. Wanneer iemand met pensioen gaat wordt het geld van de pensioenpot vaak niet langer belegd in aandelen maar ondergebracht in risicoarme beleggingen zoals obligaties. De rentestanden (Ja, daar komt ie weer! We dachten dat we er vanaf waren….) zijn al een aantal jaar laag, dus het rendement is nagenoeg nihil. Dit maakt het dan ook lastig om te indexeren. Ik ben benieuwd wat hierover duidelijk gaat worden.

Gelukkig wordt de AOW wel elk jaar geïndexeerd voor inflatie. Aangezien dit voor velen het grootste deel van de maandelijkse inkomsten tijdens pensionering is, valt de schade wel wat mee. Daarnaast zijn gepensioneerden nog steeds de rijkste leeftijdsgroep, dus persoonlijk heb ik er niet veel medelijden mee.

En ondertussen worden kortingen weer uitgesteld…

Het korten van pensioenen maakt het kabinet niet geliefd. Aangezien er in 2021 weer verkiezingen aankomen zijn de kortingen op pensioenen weer een jaar uitgesteld (voor pensioenfondsen met een dekkingsgraad hoger dan 90). En dat onder de noemer: het is een slecht jaar voor de pensioenfondsen door de enorme dip op de aandelenmarkt vanwege corona. Houden we onszelf nu echt zo voor de gek? Eind 2019 ging het ook al niet goed, werden dekkingsgraden ook niet gehaald. En dat na een topjaar op de beurs in 2019 (met rendementen van +20%!!)!

Nu niet korten betekend dat de pot met pensioenen weer voor een groter gedeelte wordt opgeslokt door diegene die nu al met pensioen zijn of het komende jaar met pensioen gaan. Er blijft dus minder over om straks te verdelen naar “persoonlijke” pensioenpotten, wat weer een belangrijk punt is voor de mensen die nu een pensioengat zouden krijgen door invoering van het nieuwe stelsel. Dit geeft weer meer druk op de discussie van hoe de huidige pensioenpot onderverdeeld gaat worden.

Ook voor jongere werknemers heeft dit natuurlijk gevolgen. Denk aan: jongere werknemers hebben hierdoor straks een kleinere pensioenpot in het begin van het nieuwe stelsel, dat heeft aan het eind van de streep een grote impact!

Stel: het “kost” €100 per persoon (voor mensen onder de 35) om volgend jaar niet te gaan korten. Deze €100 euro kan nu niet meer 32+ jaar (AOW leeftijd 67, huidige leeftijd 35) renderen. Gemiddeld rendement op de aandelenmarkt is 7%. Dat scheelt dan bij het bereiken van de pensioenleeftijd geen €100, maar €872 tot €2.500 (afhankelijk van je leeftijd) op de uiteindelijke hoogte van je pensioen!

Ik gun het de mensen die met pensioen zijn of binnenkort met pensioen gaan echt. Ze hebben er ook hard voor gewerkt. Maar moeten jongeren daar dan de dupe van zijn? Dat is dan weer niet eerlijk! Het gaat altijd wel over solidariteit, maar dat wordt alleen geroepen wanneer iemand er beter vanaf komt dan een ander en vind dat hij/zij daar ook recht op heeft. Wie is er dan solidair met de jongeren en de werknemers boven de 35 met een pensioengat?